Podczas lutowania i spawania powstają opary, które mogą być toksyczne dla dróg oddechowych. Spawacze i osoby pracujące w otoczeniu muszą się chronić za pomocą odpowiednich ogólnie stosowanych środków, jak również środków ochrony indywidualnej.
Jakie zagrożenia są związane z oparami spawalniczymi?
Lutownica rozgrzewa się bardzo mocno, aby osiągnąć temperaturę topnienia łączonego materiału (w przypadku spawania) lub metalu wypełniającego (w przypadku lutowania twardego). W tym momencie powstają opary, które mieszają się z otaczającym powietrzem. Cząsteczki zawarte w tych oparach są mikroskopijne, co pozwala im przedostać się do układu oddechowego. Docierają nawet do pęcherzyków płucnych, znajdujących się głęboko na końcach oskrzeli.
Powtarzające się wystawienie na wdychane przez dłuższy czas takich par może wywołać nie tylko choroby płuc, lecz także zaatakować centralny układ nerwowy lub nerki. Schorzenia te objawiają się jako ostre ataki lub choroby przewlekłe.
Do najczęstszych chorób należą: astma, obrzęk płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, gorączka metaliczna (gorączka odlewników), toksyczne zapalenie płuc, dysfunkcja nerek itp.
Jak zapobiegać zagrożeniom związanym ze spawaniem
Pary wydzielane podczas spawania zależą od użytych surowców, procesu lutowania czy spawania, gazu, zanieczyszczeń (różnego rodzaju zanieczyszczenia na metalu), pokrycia metalu itp. Mniej niż 5% oparów pochodzi ze spawanego lub lutowanego metalu, podczas gdy reszta (95%) pochodzi z otoczenia.
Aby zapobiec ryzyku, należy więc pracować nad całością procesu i jego otoczeniem, a nie skupiać się tylko na działaniu lutownicy.
Środowisko pracy spawacza
Dla zachowania ostrożności należy przede wszystkim zająć się otoczeniem, w którym pracuje spawacz i jego współpracownicy. Gdy przestrzeń jest zamknięta, konieczne jest stworzenie możliwości odprowadzania toksycznych oparów. Zapobiega to nie tylko ich wdychaniu, lecz także zabezpiecza przed uduszeniem (asfiksja, anoksja) w wyniku braku tlenu w atmosferze.
Oprócz urządzeń do wentylacji ogólnej (których stosowanie jest często bardzo drogie), istnieją bardziej wydajne i tańsze procesy lokalnej wentylacji wyciągowej. Różne urządzenia mogą być dostosowane do rodzaju wykonywanego spawania lub lutowania: stoły spawalnicze, palnik lub okap wyciągowy, kabina spawalnicza itp. W celu uzyskania maksymalnej wydajności, idealnym rozwiązaniem jest połączenie wentylacji ogólnej i punktowej.
Przed spawaniem części należy oczyścić i odtłuścić, aby ograniczyć powstawanie oparów. Pomieszczenie musi być utrzymane w czystości, aby uniknąć wzbijania się pyłu w wyniku ruchu gorącego powietrza uwalnianego przez lutownicę i metale i chłodniejszego powietrza z otoczenia.
Wybór lutownicy i zastosowanej techniki
Procesy lutowania i spawania są zróżnicowane. Przy wyborze technologii pod uwagę należy wziąć nie tylko rodzaj wykonywanych prac, lecz także wydzielanie par. Niektóre nowoczesne urządzenia wytwarzają mniej szkodliwych emisji: np. zgrzewanie tarciowe z przemieszaniem czy spawanie łukiem krytym.
Nowsze maszyny lutownicze wykorzystują mniej zanieczyszczającą środowisko technologię lutownic impulsowych lub spawarek synergicznych. Zaleca się również zmniejszenie zużycia dwutlenku węgla poprzez odpowiednie dobranie gazu osłonowego.
Środki ochrony indywidualnej
Urządzenia wentylacyjne służą do ochrony osób przebywających w otoczeniu spawacza, ale spawacz może być również wyposażony w zabezpieczenie indywidualne.
Sprzęt ochrony układu oddechowego umożliwia bezpośrednią filtrację oparów. Filtry dobierane są w zależności od materiałów użytych w procesie i czasu pracy. Aby zachować ich skuteczność, należy je regularnie czyścić i wymieniać.
Ważne jest również, aby zabezpieczyć oczy spawacza przed szkodliwym promieniowanie.